
๐ ฬฒ๐ฒฬฒ๐ปฬฒ ฬฒ๐ผฬฒ๐ณฬฒ ฬฒ๐ฃฬฒ๐ฟฬฒ๐ถฬฒ๐ปฬฒ๐ฐฬฒ๐ถฬฒ๐ฝฬฒ๐นฬฒ๐ฒฬฒ:ฬฒ ฬฒ๐ฬฒ๐ฎฬฒ ฬฒ๐จฬฒ๐ฝฬฒ๐ฎฬฒ๐ฬฒ๐บฬฒ๐ถฬฒ ฬฒ๐ฬฒ๐ตฬฒ๐ถฬฒ๐ปฬฒ ฬฒ๐ฅฬฒ๐ฎฬฒ๐บฬฒ๐ธฬฒ๐ตฬฒ๐ฒฬฒ๐นฬฒ ฬฒ๐ฬฒ๐ฟฬฒ๐ฬฒ๐ฎฬฒ๐ถฬฒ๐ฬฒ๐ฬฒ ฬฒ๐ฃฬฒ๐ฎฬฒ๐ฬฒ๐ตฬฒ๐ฬฒ๐บฬฒ
๐ ฬฒ๐ฒฬฒ๐ปฬฒ ฬฒ๐ผฬฒ๐ณฬฒ ฬฒ๐ฃฬฒ๐ฟฬฒ๐ถฬฒ๐ปฬฒ๐ฐฬฒ๐ถฬฒ๐ฝฬฒ๐นฬฒ๐ฒฬฒ:ฬฒ ฬฒ๐ฬฒ๐ฎฬฒ ฬฒ๐จฬฒ๐ฝฬฒ๐ฎฬฒ๐ฬฒ๐บฬฒ๐ถฬฒ ฬฒ๐ฬฒ๐ตฬฒ๐ถฬฒ๐ปฬฒ ฬฒ๐ฅฬฒ๐ฎฬฒ๐บฬฒ๐ธฬฒ๐ตฬฒ๐ฒฬฒ๐นฬฒ ฬฒ๐ฬฒ๐ฟฬฒ๐ฬฒ๐ฎฬฒ๐ถฬฒ๐ฬฒ๐ฬฒ ฬฒ๐ฃฬฒ๐ฎฬฒ๐ฬฒ๐ตฬฒ๐ฬฒ๐บฬฒ โจestimated reading time: 6 minutes, 1317 words โฉ
“Nangmah von chim lo, CIA le American te pawl hmanh nih an ka ngiar lengmang hmanhah a rak ikam lomi, a principle a lonh bak lomi ah na ka rel lo maw. Minung asimi nih cun kalpimi, dirpimi ngeih bak ding, cu dirpimi rileng cu lonh lo ding asi”
๐ฃ๐ ๐๐ฟ๐ฎ๐ป๐ด ๐ก๐ฎ๐๐น kha interview tuah an hal lengmang i cu lioah a lehnak hna bia asi. Mi tampi nih ral a thawhnak, a ralแนญhatnak, holh le bia a rumnak hna khi an chim tawn. Kei nih Pu Hrang Nawl ka upatnak cu: dirhmun fek “principle” a ngeihmi, a principle ahcun zeitluk harnak zong a kal taak khawh i sifah zong a tuar khawhmi kha asiโโ”miroling” ti zongin kan ti.
June 1951 thimnak ah MP hmun 10 hmumi Pu Za Hre Lian nih khan Chin cozah cu aser awk asi ko i Chin Vuanci a tlaih colh ding zong asi. MP hmun 2 lawng hmumi Capt. Mang Tung Nung cu chim awk khi a um lo.
Nain, Prime Minister U Nu nih ๐๐ฎ๐ฝ๐. ๐ ๐ฎ๐ป๐ด ๐ง๐๐ป๐ด ๐ก๐๐ป๐ด tu kha Chin cozah ser afial, Chin Vuanci cu a pek. U Nu hi phung a buar lo. Zeicatiah Chin Vuanci cu Union Cabinet Member asi fon caah section 197 ningin amah a duhmi Union Cabinet cu sernak nawl a ngei.
Nain, Capt. Mang Tung Nung nih a duh maw ti ahcun duh hlah! “๐๐๐๐ก๐๐๐๐โ ๐๐ 2 ๐๐๐ค๐๐ ๐ โ๐๐ข๐๐ ๐๐โ ๐ถโ๐๐ ๐๐ข๐๐๐๐ ๐๐ ๐ถโ๐๐ ๐๐๐ง๐โ ๐๐ข ๐๐ ๐ ๐๐ ๐๐๐, ๐ ๐ก๐๐ง๐ ๐๐, ๐๐๐๐๐๐๐๐๐ฆ ๐โ๐ข๐๐๐๐๐โ ๐๐ ๐” tiah ati โโa duh lo!
Mi tampi nih Zomi sinain “Chin” min a pommi, Chin nunphung a dirpinak le CND sertu le rohtu a sinak te hna khi an chim tawn. Kei nih Capt. Mang Tung Nung ka upatnak cu bawi rengsang sinak hna nih a hninsai lo, dinfelnak kha a dirpi, a dik lomi le a hman lomi thil tuah cu a duh bak lo. โA Man of Integrity” ka ti. Ka uar tuk!
Arakan Party nih atei nain vuncichok le State cozah sernak nawl a khammi te hna hi Capt. Mang Tung Nung bantuk lungput nih cun a duh hrimhrim lai lo ti hi a tuanbia ah a lang. Zohchunh tlak asi.
Bia a chim dih i a แนญhut bakah duak a tho ve zau i, “๐ง๐๐๐ก๐๐๐๐โ ๐๐๐๐๐๐โ๐๐ ๐๐โ 1947 ๐โ๐ข๐๐โ๐๐๐ ๐๐ข ๐น๐๐๐๐๐๐ ๐โ๐ข๐๐ ๐๐ ๐, ๐๐ ๐ก๐ ๐โ๐๐คโ. 1947 ๐โ๐ข๐๐โ๐๐๐ ๐๐ข ๐น๐๐๐๐๐๐ ๐๐ ๐ ๐๐, ๐๐๐๐ก๐๐๐ฆ ๐๐ ๐” tiah Ex-Prime Minister U Nu cu a hmaichia ko in a tuah i a แนญhu.
๐ฃ๐ ๐๐ถ๐ฎ๐ป ๐จ๐ asi. Rangoon i Chin ramkhel mino rual tonnak pakhat ah Kawlram Vuncichok hlun U Nu cu biachim an sawm i cu lioah a cangmi asi. “Hmaichia in ato ko i cuticun inn ah a lawi ko..” tiah naiah bialam phanah a ka chimh.
Ka lungchuak thutmi cu tulio ah Chin Seminar pakhat ah Daw Aung San Suu Kyi nih mah ticun chim tuah sehlaw a dirhnawh ngammi hi kan um hnga hme maw.. ti hi asi.
Mi tampi nih phung upadi a thiamnak, Chin tuanphung a hngalh- kaunak, pawpi le cakei bang an rak tihmi ๐๐๐โ๐โ๐๐ Ne Win hmai Federal phung a rak aupi ngammi te hna khi an chim tawn. Kei nih Pu Lian Uk ka upatnak cu miphun ramkhel thinlung ah a thuk, a takmi Chin nationalist, a dirpimi le kalpimi miphun ramkhel aa fiang i a dirhmun ah a hnget โ “A Man of Principle” asi.
Ramkhelrian ahcun upat hmaizah tlaknak hi biachim thiamnak, ramkhel hlawhtlinnak, capar sang kainak, caแนญial thiamnak le minthan laarnak te hnaah hin asi theng lo. Hi bantuk upat hmaizahnak hi cu sau hna a nguh lo kho tawn. Capt. Mang Tung Nung le Pu Hrang Nawl hna hi catang sangpi a kaimi an si lem lo. Pu Lian Uk zong hi biachim holhrel a thiammi cu asi lem lo. Nain, upat an tlakโโ ” A Man of Principle” le โA Man of Integrity” si hi ramkhel ahcun “tawh” asi ko.
Prof. Dr Maung Maung Gyi nih “๐ต๐ข๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐๐ก๐๐๐๐ ๐๐๐๐ข๐” timi cauk ah “๐พ๐๐ค๐๐๐ ๐๐ข ๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐ ๐๐ ๐๐๐โ๐๐๐ ๐๐๐กโ๐๐๐ ๐โ๐ ๐๐ ๐ง๐โ ๐ก๐ข๐. ๐๐ ๐๐ ๐ก๐โ ๐ก๐๐๐โ ๐ ๐๐ข๐๐๐๐ก๐ฆ ๐กโ๐๐๐๐๐๐๐๐๐ ๐ง๐โ ๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐โ๐๐ข๐ ๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐ ๐๐๐กโ๐๐๐ ๐๐ ๐๐ ๐ง๐โ” tiah ati. (แแผแแบแแฌแทแแฐแทแกแแฝแฒแทแกแ แแบแธแแพแฌ แแฌแแฐแธแ แแฏแแบแ แกแแแทแบแกแแแบแธแแญแฏ แกแแฑแฌแบแแแบแแผ แแแบแแแฐแแ แบแฆแธแแญแฏแก แแฒแแผแแบแแฌแแพแฌ แแแบแแญแฏแแบ แกแแแบแกแแฝแฑแธแแญแฏแแแผแแทแบแแฒ แแฏแแบ แกแแแทแบแกแแแบแธ แแญแฏแแฌ แแผแแทแบ แแผแแแบแ แกแแแบแกแแปแแบแธแแญแฏ แฆแธแ แฌแธแแแฑแธแแฒ แแฌแแฐแธ แกแแแทแบแกแแแบแธแแญแฏ แฆแธแ แฌแธ แแฑแธแแผแแแบ)
Ka upatmi hna pathum bantuk hi cu Kawlmi “๐๐๐๐๐ก๐๐๐๐ ๐๐ข๐๐ก๐ข๐๐” bangin mi rumra hihai lianhnak, chawva phaisa, reng sinak bawi mithmai hna nih an “principle” kha a hninh khawhmi phun asi lo. Thil dang ahcun chanbaunak zong an ngei ve men lai. Nain, cu bantuk a fekmi an “principle” zonah lungvar mansung bang man an ngeihnak le upat hmaizah an tlaknak zon cu asi.
Mirang nih “๐ ๐ข๐๐๐๐ ๐ โ๐๐ ๐๐๐๐ฆ ๐๐๐กโ๐๐๐ , ๐๐๐๐๐ข๐๐ ๐๐ ๐๐ ๐๐๐โ๐๐” tiah an ti. Minung hi rum le lianh lio ahcun dawtu chungkhar le sahlawh tampi ngeih nain tlak-chuk tikah mileng chawnbiatu hmanh ngeih ti lo si khi a fawite. Prof. Dr Maung Maung Gyi nih, “๐พ๐๐ค๐๐๐ ๐๐ข ๐๐๐กโ๐๐๐ ๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐๐๐ ๐โ๐ โ๐โ๐โ๐๐ก ๐๐ ๐๐๐โ โ๐๐ โ๐ ๐๐๐กโ๐๐๐ ๐๐๐โ๐๐๐ ๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐ ๐ก๐ ๐๐๐๐ ๐๐ข ๐ ๐๐๐๐๐๐โ๐๐๐๐ ๐โ๐ข๐๐๐โ๐๐ โ๐๐๐โ โ๐๐๐๐๐ค๐ ๐๐ ๐๐๐๐ ๐ก๐ ๐๐” tiah ati. (แแฏแแบแกแแแทแบแกแแแบแธแแพแญแแฐแแญแฏแแญแแบแแฝแฒแทแแผแฎแธ แแฏแแบแกแแแทแบแกแแแบแธ แแแพแญแแฐแแญแฏ แแพแฑแฌแแบแแผแแบแแผแแแบแแแฏแแแทแบแแญแแฌแธแ แฏแแแบแแฝแฑแแฒแแพแฌแแฑแฌแแบแกแแแทแบแกแแแบแธแแแพแญแแฑแฌแทแแแบ แกแแฑแซแแบแธแกแแแบแธ แแแพแญแแฑแฌแทแแฐแธแ)
Ralkap cozah an lal lio chanah kan mifim le bochanmi tampi cu USDP ah an rak lut nain tucu a lut duhmi hi an um theng ti rua hna lo. Tulio ah NLD hi cu Bochoh Aung San fanu DASSK nih a kan nunpi lio asi lengah cozah an lal liopi asi i an muidawh tuk lio le an lianh saling liote asi. Hi lioah tlangmi chungin chungkhar dawtu sahlawh rualchan tampi khi a ngei ko laiโโ khuaruahhar asi lo. Sihmanhsehlaw Chin ramkhel ah ka upatmi pathum hna hi cu Dr. Maung Maung Gyi chim bang ๐ต๐ข๐๐๐๐ ๐ ๐๐๐๐๐ก๐๐๐๐ ๐๐ข๐๐ก๐ข๐๐ phun nih a tei hna lo โ U Nu lianhnak, Ne Win huham le DASSK laarnak hna nih chukcho a thui khawhmi phun an si lo. Cu ruangah an zapi tein Kawl Party ah pakhat hmanh an um hna lo โ Miphun Party ah an um dih.
Hi bantuk “principle” a ngeimi hna cu duhnung ngaiin a rami ๐๐โ๐ข๐โ๐ง๐ le chawva tangka mithmai hna nih fawi tein a thleng hna lo. Thil dang “policy” ahcun ram sining hoihin thlen khawh asi ko. Nain, “principle” ahcun a fek ngaingaimi a ruang a um lo ahcun ithlen afawi ti lo. Biana ah: ๐ ๐ถ๐ฝ๐ต๐๐ป ๐ฃ๐ฎ๐ฟ๐๐ ๐ถ๐ป ๐๐ฎ๐๐น ๐ฃ๐ฎ๐ฟ๐๐ ๐ฎ๐ต ๐ถ๐ฬฃ๐ต๐ถ๐ฎ๐น ๐ฐ๐ ๐๐ผ๐ถ๐ธ๐ต๐ฎ๐ ๐๐ต๐ถ๐ต ๐๐ฎ ๐ถ ๐ต๐๐ป ๐๐ต๐ฎ๐๐ต ๐ฬฃ๐ต๐ฎ๐ป ๐๐ถ ๐น๐ผ ๐ฎ๐ต๐ฐ๐๐ป ๐ฎ๐ณ๐ฎ๐๐ถ ๐๐ถ ๐น๐ผ. ๐๐ฎ๐๐น ๐ฃ๐ฎ๐ฟ๐๐ ๐ถ๐ป ๐ ๐ถ๐ฝ๐ต๐๐ป ๐ฃ๐ฎ๐ฟ๐๐ ๐ฎ๐ต ๐ถ๐ฬฃ๐ต๐ถ๐ฎ๐น ๐ฬฃ๐ต๐ฎ๐ป ๐๐ผ๐ป๐ด ๐ฐ๐ ๐ฬฃ๐ต๐ถ๐ฎ๐บ๐ฬฃ๐ต๐ถ๐ฎ๐บ. “Principle” a biapitning kha ka chim duhmi asi. Ramkhel ahcun “principle” cu “nunnak” tluk asi.
Chin mino nationalism tiva a lian! Hi lioah na pawngkam ah mi a thongthong cu ๐๐โ๐ข๐โ๐ง๐ le chawva tangka hna nih an dirhmun a thui len men hna lai. Na velchum ah mi a zaza cu khua le pengtlang chungkhar sinak hna nih an tlaihtleng a lehthal len men hna lai. Na kiangkap ah mi a singsing cu mi lianhnak laarnak le bawi sinak reng mithmai hna nih an zumhnak a hninh len men hna lai i cu ruangah holh-ngam loin an hmur aa hupmi hna zong kha an um men hna lai. Chin mino sinah hihi hun chim ka duh: a fekmi tlaihtleng dirhmun “principle” le zumhtlak dinfelnak “integrity” ngeih hi asi. Nangmah cu: cu bantuk thil menmen nih na zumhnak in hnin hlah sehlaw na dirhmun in thleng hlah seh ti hi asi. Kawlmi “๐๐๐๐๐ก๐๐๐๐ ๐ฃ๐๐๐ข๐” le Chinmi “๐๐๐๐๐ก๐๐๐๐ ๐ฃ๐๐๐ข๐” hi cu an idang. Kan icawn ve lai lo. Chin ramkhel ah bochantlakmi cu a fekmi “principle” an ngei: kalpimi, dirpimi an ngei bak i cu rileng cu an lonh ti lo. Cucu kan “role modle” an si hna awk asi.
Salai Van Lian Thang
19 Octotober 2020