Unau Zasang Cinzah, Ka catialmi comment/review na tuah caah kai lawm. Saya Tluang nih a hun ka fial le tlawmpal ka hun in leh ta ve ne lai.  Pakhatnak ah “(miphun covo cu) aho sin in dah nan lak lai” timi kongah: “Akan chuttu Kawl (cozah+ralkap) sin in” ka ti, aruang cu tlangcungmi kan covo (self-determiantion/federal) cu Panglong buar a si caah Kawl kut ah a taap cumu–cucu na cohlan ka zumh ko. Cu “Kawl” ti tikah nawlngeihnak tungtlang (power structure and institution) khi zoh law Cozah le Rakap an si. Party le minung kha cu an ithleng lengmang ko (lai) NLD maw Min Aung Hlaing maw, khakha biapi si lo.

“2008 Phunghrampi sin ah” na timi hi cu an hei chiahnak hmun khi a si. Khakha a biapi tukmi a silo. Thingkuang ah maw, bizu ah maw bukbau ahdah ti kha biapi lo. An duhnak poh ah an thial lengmangmi a si ko. Tahchunhnak ah — 1947 Phunghrampi le 1974 Phunghrampi tangah an rak chiah nain an hlonh than veve ko. Phunghrampi an hrawh/hlonh i kan duhmi kan ngah maw…? Nem-mam. Catlap sawhsawh a si caah a si.

Saya Tluang biahalnak khi rel than hmanh. “Aho sin in dah nan lak lai (from whom/who) ti a si. Cucaah a fawinak in “a kan chut-tu sin in” tiah ka lehmi a si. Nan namtong an fir/chuh a si ahcun aho sin in/ah dah nan lak lai—an chut-tu or firtu sin in si ko lo maw?  Laldeng kha Rajiv Gandhi nih na ram ah cite hmanh chuak lo si kaw khoika ah dah cite na lak lai” tiah a hal le “a bawm ah” a ti ti si. Cutucu “khoika ah dah (where)” ti a si caah a hmunhma sawh in leh. Atu a biahalnak khi stakeholder actors (who) kha a sawh duhmi a si, thilri (inanimate) le hmunhma a silo.

Van peh ko ninglaw, atu ahhin kan covo hi 2008 phunghrampi le ralkap lawng puh awk tha lo ka ti lengmang. 1948 lio tein U Nu democracy nih an kan chuh cangmi a si. Ralkap si lo. Atu zong hi ralkap nih Phunghrampi article(261) a simi “tlangcungmi mah tein cozah ser khawhnak nawl”(federal ah a biapi taktakmi tungtlang a simi) remh dingin biatung an chuahpi nain NLD nih a kham ko. Chim duhmi cu Kawl ralkap le Kawl cozah (party) ikomh lawngin kan duhmi an kan pek khawh lai. Nawlngeihnak an icheuh caah a si. Pakhat lawng puh ding si lo.

Pahnihnak ah,  Miphun Covo kan timi hi 2008 Phunghrampi nih a phih dihmi a si lo. Ka ca khi rel than hmanh. 2008 Phunghrampi remh hau loin miphun covo lak khawh dingmi a biapi taktakmi (Chin nih kan herh taktakmi pa 6) ka telh. Cucu Chin mipi nih CNLD an dirpi i teinak kan hmuh ahcun kan lakthan(reclaim) khawhmi a si ko. Na rel rua lo ka ti. NLD cozah nih a tuah khawhmi si ko– a duh lo caah si. Chim duhmi cu 2008 Phunghrampi hi puh dih ding si lo.

2008 Phundang tham cu an duh le Kawl nih an mei in an duah lai i a thar an tial khawh ko. Kan duhmi federal ai tel hlei lai maw. no. NLD nih a chuahpimi Phunghrampi 114 chung zongah federal tlangcungmi duhmi pakhat hmanh ai tel hlei lo. 2008 Phunghrampi tham cu catlap/cauk si. Keimah sin zongah uk 5 hrawng um ko i na neih rih lo ahcun kan pek ve lai.

Tuluk mifim Sun Tzu nih “know your enemy (na ral kha theifiang)” ati. Atucu Kawl nih tlawmpal mit-hleh an van kan piah luklak i kan lung vaivuanh sual ahcun a poi tuk lai. Kan ral hmanh kan fian lo sual cun luatnak lam cu a va hla chinchin.

Pathumnak ah, miphun covo vialte kanmah CNLD nih kan lak than dih lai kan ti ballo. Ka tial ko khih. Nain Chin mipi nih nan kan dirpi ahcun kan lak khawhmi tampi a um ka ti khih, list in ka tuah ko khih. Khikhi rel law hihi nan la kho lai lo tiah na ti ahcun a point in chim law ka duh. NLD nih kan miphun covo a simi Chin Miphun Ni (CND) zungkhar a kan tuahpiak duh lo, kan ramri an kan chuhmi an kan pe than duh lo, nuhrin holh cacawnnak a kan pe duh lo, kokek thilmansung thenhphawtnak a tuah duh lo, Chin Acts upadi kan remhmi a pass duh lo. Hi pawl kongah 2008 Phunghrampi le ralkap puh ding um lo, khammi pakhat hmanh um lo, ka ti cang kha.

Palinak ah,  tlangcungmi kan lung ai rual kho bal lai lo tiah thachiatnak le phelhsolhnak bia hi chim hngin sawh hlah uh law ka duh. Na chim bang kum 50 renglo dothlennak a tuahmi Karen le Kachin tepawl hmanh an lungdong rih lo. Chin hna cu nizan tihni ah meiphu kan kau ka te lawng si rih. Cu hmanh cu nan kan telpi duh set rih lo  Ral tuk hlan ah kuan dih cu zeitin. Kan miphun covo cu Kawl party (NLD, USDP etc) pawl nih an kan pe duh lo— ka fianter cang khah. Ralkap cu chim haulo. Tar hna nih biasi an phai cun theihthiam khawh a si. Nanmah bantuk mino, ramtha ummi, mifimthiam kan in neihchun hna nih lungdonghnak le solhphelhnak bia cu chim hlah uhlaw ka duh. Kan in herh tuk hna hih. CNF le CNLD thawnter usih. Tlangcung hriamtlai le tlangcung party thawnter usih. Achung le aleng in itthuan usih. CNLD rak dirpi. Credit: Salai Ceu Bik Thawng