Ka Chunmang Asi Lo Ah Ka Saduhthah Salai Van Dawt Bik The Riak Biahmaisa Minung nihcun saduhthah asi lo ah chunmang a ngeilo mi cu kan um bal lai lo. Sihmanh sehlaw mah kan chunmang le kan saduhthah bel cu a vai i dang lengluang ve cio ko hnga. Cuti ai dang lengluang mi lak ahcun ai khatmi zong cu kan va um phung kho men ti duhnak cu chunmang le saduhthah cu kan ngei dih cio ko ti khi asi. Chunmang le saduhthah a ngeilo mi cu saram sin hmanh ah an tlongleng kho hnga lo Zei ca ti ahcun saram zong cu khika ah, cuka i ka um le ka tlonlen ahcun ka khim deuh lai i ka himbawm deuh lai timi an chunmang le an saduhthah ruangah hmunkip le kaakip ah an i thial lengmang nak asi bik ko. Kan mah Chin miphun zong kawl ralkap uknak a thatlo le a chiatkhaat tuk ruangah mi ramdang tiang kan tliknak le kan zaamnak ah kan va phan. Cuti kan va phak nak le khua kan va saknak a ruangbik cu kan chunmang le kan saduhthah nih a kan hruai i kan pawcawmnak le kan himbawm deuhnak ding caah asi timi cu vai i el le vai i buaipitlak zong asi lo. Caan lam a paamhmai hei ti dingtu khi asi hnga Sihmanh sehlaw zeiruangbik ah dah kan zaam timi le zeiruangbik ah dah hi dirhmun kan phak timi bel cu ruahlentlak le tuaktan in i ceihhmai awk asi ve. Cuti kan i ruahlo le kan i ceihkhan lo, kan tuaktan lo ahcun tihnungtuk mi dirhmun kan phan te lai timi cu a fiangtuk mi asi. Atu kan Chinram le kan minung kan i zohtik ah lungnuamtuk le hnangamtuk in a um ngam ding kan silo. Cu kan silonak a ruang cu a tanglei ah tlawmpal hun zohti hna usih ti ka duh.

Kan Ca Le Kan Holh Kan nih Chin miphun hi minung milu tlawmte lawng kan si. Cuti minung tlawmpal te lawng asi mi miphun cu an ca le an holh a lotlau tuan i a fawi zong a fawi khun timi cu vawlei cung tuanbia ah kan hmuhtheih khawhmi asi ko. Vawlei cungah holh phun hi 6000 lengkai a um i thlathum chungah holh phunkhat hi cu a lotlau lengmang ti asi. Cuti holh phun a thihnak le a tlaunak hmun cu Africa ram pawl an si bik. A ruangbik cu 1 Carel ding cauk an chuah/ngei kho lo 2 An chuah zongah mizapi nih an rel huam duhlo 3 An holh le an ca an zahpi. Cuti an holh le an ca an zahpinak a ruang cu French holh kha an zohchotuk i French holh thiam cu mifim le mithiam hngal ah an ruah hna le an hmuh hna caah asi Indonesia khi holh phun 700 lengkai an ngei ve. Hiti holh phun tamtuk an ngeihnak le an sinak hi vawlei cung ram ah tikulh a tambik nak 17805 a ngeimi ram an si. Cu tik ah tikulh pakhat le pakhat i a ummi kha pehtlaihnak le i tlawnkainak a rak harsat tik ah duhsah huamsam in an holh kha ai dang vima i holh phun tampi an ngeihnak hi asi. Cuti asi caah pakhat le pakhat an holh ai dan tik ah an lungput le an ziaza tiangin an i dang cang hna. Chim duhmi cu holh phun a tamtuk nak ram le miphun cu thancho zong a har deuhtuk i a fawilo mi thil zong asi. Cuti holh a tlau le a thih ahcun miphun ningin thih le tlau kha asi ko cang. Cucu el awk zong a umlo. Cu ve bantukin kan nih Chin miphun zong hi hun i purhdah le hun i thlokdap deuh zong cu kan hau ve hrimhrim.

Kan Holh Chinram hi a bituk kan ti lio ah kan holh tu cu a raktam taktak ve hoi. Chinram chungah hin holh phun hi 53 a um ti asi. Cuti kan holh phun a tamtuk tik ah pengkhat le pengkhat, tlangkhat le tlangkhat kan i hawikomnak le kan i pehtlaihnak hri kha mah kan holh nihcun a hun cahter ve ti khawh asi. Kan i do in kan i ral lo nain pehtlaihnak lei ahcun kan i hlat chin tibia. Chin miphun nih holh phunkhat te kan ngeih i kan hman khawh ding hi cu a va hartuk ko lai! A fawi lai lo. Asinain cuti a harmi le a fawilo mi chungin biatak tein tan kan lak cu a hau ve hnga. Kan hman khawh cem dingmi le kan i fawihbik lai tiah ka ruahmi cu Hakha holh hi asi. Zeica ti ahcun thlanglei laimi ka hawile pawl ka zoh hna tik ah Hakha holh hi a thiam an i foih ngaingai in ka hmu. An thluak le an leidang a that zong cu asi kho men. Cun an mah hrim zong nih, “Chinram khualipi asi mi Hakha holh cu kan thiam hrim ding asi” ti zongah an ka chimh tawn. Cun an ka ti rihmi cu, “nan mah Hakha lei zong nih kan mah lei holh hi nan thiam ve hrim ding le nan i zuam ve ding asi” an ka ti theo tawn. Cuti kan mah Hakha lei nih an mahlei holh thiam kan i zuam lai i an mah zong nih Hakha lei holh thiam an i zuam ve ko ahcun, ni nikhat ahcun kan thiam veve lai i holh phunkhat kan ngeih bantuk asi ko hnga. Cucu ruahnak thatuk zong asi. Atu ramdang i a ummi kan fanau le cheukhat hna cu facebook chungin live an hun i thlah tik ah an holh le an awcawi kan zoh i kan ngaih hna tik ah, an awcawi le an holh cu an pei ngaingai hna. Cu lawng hmanh si loin, cheukhat pawl cu lai holh hmanh hmang loin mirang holh rumro an hmang ve hoi. Cucu kan lai holh a tlaunak ding caah lamsialtu phunkhat asi caah a rannak in kan phalh hrim a hau mi asi. Mei cu a kangh i tampi a lawn hlan le a tlaihmanh hlan i kan phalh asi ahcun a phalh le a hmih zong a fawi ko. Cu ve bantukin kan holh a nunter tu le a kilvengtu asi lomi paoh cu a tha a thawn hlan le tampi a tlaih tlaan hlan ah kan phalh i kan hmih khawh hrimhrim zong ahau. Biatak chuah in kan i zuam le tan kan lak zong a hau mi asi.

Kan Ca A cunglei i kan holh ka langhter cang bantukin kan Ca zong hi asi ko. Pengkhat le pengkhat, tlangkhat le tlangkhat kan ca kan i relpiak khawh le kan i theihthiampiak asi ko ahcun, ca pakhat kan ngeih bantuk asi ko lai. Kan nih Chin miphun i kan thuam cu kan ca le holh” hi asi zungzal awk asi ko. Kan chin lai thilthuam cu miphun dang zong nih an i hruk-aih khawhmi thil asi. Cuti an i hruk-aih tik ah chin laimi asi ti awk a tha hnga lo. A ruang cu chin lai ca le holh a thiamlo ruangah asi ko. Chin lai kan sinak a langhter tu bik kan thuampi cu kan ca le kan holh asi ko caah kan mah chin lai mi hrimhrim nih biatak tein kan kilven lo, kan dirkamh lo le kan sunhsak lo ahcun a thi i a lotlau ko lai. Cucaah Chin miphun kan nun khawh zungzal nak ding le kan hmunh khawh peng nak ding ahcun kan mah chinmi bak lawng tuanvo a ngeimi kan si ti hi i sehchih cio hna usih.

Chinram Le Chin Vawlei Ram, ramri timi hi vawlei cung ramkip le miphun vialte nih kan i ngeih dih ciomi asi. Cuti kan i ngeih dih ciomi kan ram vawlei cu miphundang nih chuhle fir laak piak cu mi zei miphun hmanh nih kan duhlo i kan i fahsaktuk mi le kan sianlotuk mi ram le vawlei an si. A fawinak in Federal State in kan zoh asi ahcun, federal state nihcun ramri an i ngeih dih cio i cucu Chin miphun zong nih kan i ngeih ve mi asi. Cu kan i ngeihmi kan ram le kan vawlei cu kawl miphun nih a kan deet i a kan chuh fir piakmi zong a lohma a kau chin lengmang cang. Cuti a kau chin lengmang mi, kan sunghmi le kan sianlotuk mi kan vawlei cu kan mah kutchung ah a phak khawh thannak ding ah cun kan mah Chin miphun lila nih tanrualnak he teimak chuah in tuanvo kan lak a hau mi asi. Asi khawh ahcun, state citizenship zong kan ngeih dihcio awk asi. Tahchunhnak ah : Carlifornia i a ummi pawl nih, state citizenship le federal in a ummi pawl nih citizen pahnih an ngeih. Cucu Switzerland ram te pawl zong nih an hman. Cun thialkam nak le luhchuahnak he pehtlai in, federal ram tampi chungah state cheukhat hna cu, rikhiahnak zong an tuah ko. India ram ah Mizoram, Malaysia ram ahcun, Sabah le Sarawak state hna khi an si. A bik in federal system in sermi ram ahcun rampi ramkomh lawng nih three pillars soverign power kha enjoy si loin state le union nih zatceo veve an i cheu. Boundary thok in citizenship le immigration tiang domestic affairs asi mi ah tibia. Kan nih Chin miphun zong nih ram le ramri in vawlei kan ngei ve ka ti cang. Cuti kan ram le kan vawlei asi ko mi kawlmi phun nih an kan chuh i an kan firpiak mi vialte hi kan uituk ding le kan mit a thiit tuk ding asi. Atulio kan kawlram ramkhel le sining le bang ahcun, mah vialte hi zeitik ah kan valaak khawh te lai ding zong a fianglo mi asi ko___nain kan thinlung chung cio in kan i uam le kan i cinken zungzal ding asi.

Biadonghnak A cunglei i ka hun langhtermi zeimawzat hna hi atulio vawlei cung ram le kan mah Chin miphun nih el awk tha loin kan ton cuahmah mi thil asi caah siaherhnak he ka hun tialmi asi. Kan innhmun le kan dumhau pekhat tluk a kan deet hmanh ah kan i tuarlo kho lo i biaceihnak hmun le zung tiang hmanh kan phak ngam asi ahcun, hi vialte kan ram le kan vawlei in kan hmunhma le kan caholh vialte an kan chuhmi le an kan firpiak mi vialte hi a pamhmaituk ti sawh lawngin maw kan dihter ko lai? Zeitindah kan kutcung chung ah kan phakter khawh than lai i kan chiah khawh than lai timi cu a lam pakhat khat in kan kawl le kan hmuh cu a hau hrimhrim mi asi. Kan ca le holh an si ah kan ram le kan vawlei an si ah kan mahsin te i an um ding le an hmunh zungzal ding hi ka chunmang asi lo ah ka saduhthah nganbik cu asi the chin now.